Rzeczpospolita: Odejmowanie VAT od odszkodowania

Autor: Mateusz Rzemek Data publikacji: 2006-01-30

Obowiązujące od prawie pół roku zasady wypłacania odszkodowań z podatkiem od towarów i usług są nadużywane przez zakłady ubezpieczeń i niedoceniane przez przedsiębiorców.

Chodzi o art. 17a ustawy o działalności ubezpieczeniowej, który mówi, że jeśli podmiot niebędący płatnikiem VAT okaże zakładowi ubezpieczeń faktury za naprawę szkody komunikacyjnej, ten musi wypłacić odszkodowanie z VAT. Przepis obowiązuje od 17 sierpnia 2005, dodany przez ustawę z 8 lipca 2005 r. (Dz. U. nr 143, poz. 1204).

Jest on opacznie interpretowany przez zakłady ubezpieczeń. Problem polega na tym, że większość odszkodowań w Polsce jest wypłacana na kosztorys, gdy klient dostaje gotówkę do ręki przed naprawą. W takiej sytuacji zakłady odejmują VAT od odszkodowania - bo nie ma faktury. To jest zjawisko powszechne. Rzecznik ubezpieczonych przygotowuje w tej sprawie wniosek do Sądu Najwyższego o interpretację.

Zakłady ubezpieczeń nie mają prawa pomniejszać odszkodowań o VAT, gdy uprawniony do odszkodowania nie przedstawił faktury - wyjaśnia dr Marcin Orlicki, UAM Poznań. - Przepis art. 17a nie uchyla reguł prawa cywilnego i ubezpieczeniowego dotyczących ustalania wysokości odszkodowania. Pozostaje więc w mocy domniemanie, że VAT, jako element ceny naprawy, także wchodzi w skład odszkodowania. Odmowa wypłacania pełnych odszkodowań z ubezpieczenia OC byłaby sprzeczna z art. 36 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Wynika z niego, że odszkodowanie z OC jest ustalane w granicach odpowiedzialności sprawcy wypadku. Jeśli zakład odmówi wypłaty VAT, poszkodowany może zażądać go od sprawcy.

Ten przepis miał wykluczyć dwukrotny zwrot VAT osobom prowadzącym działalność gospodarczą: najpierw od zakładu ubezpieczeń z odszkodowaniem, a później w formie odliczenia podatkowego. Jednak w przepisie znalazł się błąd. Źle użyto terminu "płatnik VAT". Zgodnie z art. 8 ordynacji podatkowej płatnikiem jest "osoba zobowiązana do pobrania podatku od podatnika i wpłacenia go w terminie organowi podatkowemu". W myśl ustawy o VAT taką rolę pełni np. komornik sądowy wykonujący czynności egzekucyjne, do których jest uprawniony. Nie jest to już jednak podmiot zajmujący się np. handlem czy świadczeniem usług, zobowiązany do naliczenia podatku tzw. należnego, uzależnionego od uzyskanych przez niego obrotów. Taki podmiot jest podatnikiem, a nie płatnikiem VAT, jak w powoływanym przepisie 17a.

Z tego względu jedyne ograniczenie wypłacania VAT z odszkodowaniem, nawet osobom prowadzącym działalność gospodarczą, może wynikać wyłącznie z umowy ubezpieczenia autocasco - mówi Orlicki. - Jeśli nie wspomina ona o pomniejszeniu odszkodowania o ten podatek, to nie ma podstaw do odmowy uwzględnienia VAT w wypłacanym odszkodowaniu.

Nawet jednak w razie zawarcia umowy autocasco przewidującej wypłatę odszkodowania bez VAT, każda osoba czy firma niebędąca płatnikiem może po przedstawieniu faktury żądać uwzględnienia VAT w odszkodowaniu na podstawie art. 17a. W takiej sytuacji umowna opcja "bez VAT" dotyczyć może tylko wypłat odszkodowań bez przedstawiania faktury. Jednak podstawa do tego znajduje się w umowie, a nie w przepisach.

Co to jest szkoda komunikacyjna

Wart. 17a znalazł się jeszcze jeden błąd. Pojawia się tam określenie szkoda komunikacyjna. Nie jest ono zdefiniowane w żadnych przepisach. Dlatego utrudnia interpretację zakresu stosowania tego przepisu. Pojęcie to może być rozumiane bardzo różnie i obejmować wszelkie szkody. Spowodowane nie tylko przez ruch pojazdów samochodowych, ale także inne środki komunikacji (rowery, pociągi, statki, samoloty). Oprócz tego nawet na gruncie ubezpieczeń komunikacyjnych powstaje pytanie, czy szkodą w rozumieniu tego przepisu jest kradzież samochodu, jego podpalenie czy zatopienie. A także, jak traktować koszty leczenia ofiary wypadku komunikacyjnego.